Vrijspel voor uitbuiters

Vrij spel voor uitbuiters in Nederland

Met enige regelmaat lezen we in de lokale kranten over de zogenaamde economische uitbuiting. Een Nederlandse werkgever betaalt zijn werknemers slecht, ze wonen in erbarmelijke omstandigheden, moeten lange uren maken voor een hongerloontje, verplicht kopen in het winkeltje van de eigenaar etc. etc. Je raakt er aan gewend.

Met een keurig woord noemen we dat "economische uitbuiting", waardoor het ontdaan is van de rauwe werkelijkheid, van te weinig wc’s, stank, kakkerlakken, letterlijk wonen in de kast van Harry Potter, maar dan 100 keer smeriger. De burgemeester van Someren drukte het naar aanleiding van de inmiddels bekende situatie van de aspergetelers in Someren uit zoals het gewoon is: “een situatie die meer aan slavernij deed denken dan aan een modern bedrijf van deze tijd”.

Of zoals een toezichthouder verzuchtte “ik wist niet hoe smerig de mensen in onze stad moesten wonen, maar om een of andere reden word je er ook door gehard”.

Hoe gaat het verder met de mensen als ze aangifte doen van mensenhandel?

In de krant ontbreekt meestal hoe het verder met de mensen gaat in de uitbuitingsituatie. Met name bij deze situaties is het aantonen van mensenhandel, moderne slavernij lastig. In eerste instantie krijgen deze mensen de zogenaamde B9 status aangeboden. Ze krijgen bedenktijd om te overwegen of ze aangifte willen doen. In die tijd hebben ze huisvesting en een uitkering. Maar wat gebeurt er met ze, als er onvoldoende bewijs is voor mensenhandel? Wat bij overige uitbuiting regelmatig voorkomt. De hoeveelheid jurisprudentie is nog beperkt. Het wordt immers pas sinds 2005 gezien als een misdaad tegen de persoonlijke vrijheid.

Als het uiteindelijk geen zaak wordt wegens onvoldoende bewijs, dan wordt ook die zogenaamde B9 status opgeheven. En dan is er al helemaal geen belangstelling meer voor de mensen daarachter. Maanden heb je vanuit bijvoorbeeld een Oost-Europees land in ons land keihard gewerkt, ver weg van je familie, voor letterlijk niets. Je nek uitgestoken om aangifte te doen, er komt niets van terecht en je krijgt je salaris ook nog niet eens. De arbeidsinspectie legt het bedrijf wel boetes op, met bedragen van tienduizenden euro's tegelijk, maar zien de werknemers, uitgebuite mensen daar wel van wat van terug? Nee, die moeten met een civiel advocaat hun geld zien te krijgen. Maar wie betaalt die advocaat?

Hoe gaat het verder met deze mensen? Hoe krijgen ze hun leven op de rit? Waar gaan ze heen? Hoe komen ze terug in Polen, Roemenie, Hongarije, Bulgarije, andere landen van herkomst? Ontgoocheld, bang, berooid, vol schaamte, gaan ze met lege handen terug naar huis. Hier met de nek aangekeken, want ondanks het feit dat bijvoorbeeld Polen en anderen bekend staan om hun hard werken, kennen we ze vooral van de geluidsoverlast, veel drinken, verkeersongelukken, diefstallen, overlast, uitkeringsprofiteurs etc. Thuis met de nek aangekeken want ze hebben gefaald. Voor de groep legale arbeiders lijkt het doen van aangifte zo niet erg weinig aantrekkelijk.

Boete illegaliteit geeft vrij spel voor uitbuiters

Maar hoe zit het met de illegale (al dan niet door gebrek aan kennis, of door bedreiging, of bewust zonder papieren) arbeidsmigranten? Gaat die groep nog aangifte doen? Als de illegale nog eens extra bedreigd wordt door de malafide huisbaas of malafide werkgever met een boete die net zo hoog is als hun loon wat ze dachten te verdienen in die paar maanden? Naast de risico’s van het verlies van huisvesting en werk al dan niet met de bijbehorende intimidatie?
Ik denk het niet. De boete zal mensen die uit pure armoede hier komen werken niet tegenhouden om de komen, wel tegenhouden om aangifte te doen van zware misstanden. Vrij spel voor de uitbuiters.

Iedereen moet zich aan de regels houden

Laat het wel duidelijk zijn. Ik vind dat in principe dat alle arbeidsmigranten zich aan onze arbeidsmigratieregels moeten houden. Maar mocht iemand desondanks alles toch in een uitbuitingssituatie terecht komen, dan is op passende hulp zeker op zijn plaats. Slachtoffers mensenhandel, economische uitbuiting hebben vaak specifiek behoeften. Zoals het ondersteunen bij het zoeken van normaal werk, met passend loon wat ook wordt uitbetaald en acceptabele huisvesting. Het zou verstandig zijn om de hulp tijdens de B9 status daarop aan te passen. Belangrijk is dat er voor grote groepen snel tijdelijk schone, brandveilige huisvesting beschikbaar is/kan zijn.

Pak de uitbuiters aan, niet de slachtoffers

Als we mensenhandel, economische uitbuiting willen uitbannen dan moeten we (uitgebuite) illegalen geen boete geven. Pak in plaats daarvan de echte criminelen aan. Ontneem de gelegenheid, de winst en vergroot de pakkans. In het geval van overige uitbuiting betekent dit de malafide werkgevers, de malafide uitzendbureaus, de huisjesmelkers.  Straf ze diep in de portemonnaie. Geef vaak en veel forse boetes. Ook aan huisjesmelkers, met name diegene arbeiders verbieden zich in te schrijven. En het is verstandig dat we in Nederland een verplicht minimumuurloon hebben, in plaats van een minimum weekloon. Een weekloon kun je door veel meer dan 40 uur delen, immers.  Een andere optie is het ontkoppelen van wonen en arbeid, waardoor de afhankelijkheidsrelatie wordt doorbroken. Accepteer als overheid alleen verhuur van normale kamers/woonruimte met enige privacy. Train mensen in het herkennen van signalen mensenhandel. Ga vooral actief door met de ketenaanpak mensenhandel en aanverwante acties. Blijf het leren van de Nederlandse taal stimuleren en blijf ook nog voorlichten in de taal van het land van herkomst. Blijf de zelfredzaamheid van de arbeidsmigranten stimuleren. En pak als overheid de malafide uitzendbureaus hard aan. En maak intimidatie en bedreiging door dubieuze personen regelmatig bespreekbaar met je medewerkers.

Nederland levert kwaliteit

Zo zijn er vast nog veel meer maatregelen te bedenken, maar het gaat vooral om de volgende vraag: wat voor land willen we zijn?

Willen we een land zijn, dat de ogen sluit voor economische uitbuiting, zoals we ook lang onze ogen hebben gesloten voor de ouderwetse slavernij? Of willen we een land zijn, waar je volgens de regels normaal kan werken, met normale werkgevers en normale huisvesters. Dit betekent dat dit onderwerp op veel tafels besproken moet worden, niet alleen in de koker van de overheid, maar ook in het bedrijfsleven, bij de banken, de vakorganisaties etc. waar lopen we tegenaan? Wat kunnen we doen om een kwaliteitsproduct voor een normale prijs onder normale arbeidsomstandigheden te leveren? Maar ook gewoon de inwoners van Nederland. Wat is de rol van ons als consument? Willen we wel bloedchampignons?

 FairtradeNederland

Gelukkig zijn er in Nederland ook veel arbeidsmigranten die werk hebben met een  normaal salaris en dat ook uitbetaald krijgen en acceptabele huisvesting kunnen huren. Dit is goed voor de arbeidsmigranten, maar vooral ook voor de autochtone Nederlanders. Geen valse concurrentie meer, minder overlast en de artikelen kunnen worden geproduceerd. Laat dat het normale beeld worden. Fairtrade Nederland, zonder dat er een fairtradekeurmerk nodig is.